کودکان چاق، کوتاه قد مي شوند

عوامل بسياري بر کوتاهي قد کودکان تاثير مي گذارد. اگر نقش ژنتيک را که عامل بسيار مهم و فاکتوري کليدي محسوب مي شود کنار بگذاريم، بحث تغذيه به ميان مي آيد و اين که چه مواد مغذي و چه نوع تغذيه اي مي تواند بر کوتاه قدي يا بلند قدي کودکان تاثير داشته باشد. شايد امروزه خيلي کمتر به اين نکته توجه مي کنيم که چاقي به ويژه چاقي دوران کودکي، مي تواند پيامدهاي جبران ناپذير به دنبال داشته باشد که يکي از عوارض آن، کوتاه قدي است. لازم به توضيح است چاقي اي که از دوران کودکي آغاز مي شود در مقايسه با چاقي که در بزرگسالي ايجاد مي شود، فقط عوارض بيشتري در دوران بزرگسالي به همراه دارد.

بچه هاي چاق دو دسته اند
 

ما دو نوع تجمع چربي در بدن داريم. در يک نوع، سلول هاي چربي قابليت دارند هشتاد و پنج تا نود درصد حجم بدن چربي ذخيره کنند و مثل يک بادکنک بزرگ شوند. در نوع دوم اگر رژيم غذايي کودک يا فرد بيش از حد نياز، حاوي کالري باشد، اين سلول ها که مثل بادکنک بزرگ شده اند، تقسيم شده و بستر بيشتري براي تجمع چربي حاصل مي شود. به نوع دوم چاقي «هايپر پلازي» گفته مي شود. کودکان مبتلا به اين نوع چاقي به دو دسته تقسيم مي شوند. يک دسته آن هايي که از ابتدا چاق متولد شده اند (وزن زير 2500 گرم) و خانواده چون فکر مي کنند نوزاد ريزجثه است، سعي مي کنند با رسيدگي هاي مداوم، با زور و اجبار يا با جايزه به کودک غذا بخورانند. اين کودکان به طور ناگهاني در سن دبستان چاق مي شوند. اولين نکته يي که در اينجا بايد به آن اشاره کنيم اين است که حتي اگر کودک شما حين تولد وزن کمي داشت، هيچ اصراري به اضافه وزن او نداشته و اگر طبق منحني رشد وزن طبيعي پيدا کرده، مطمئن باشيد مشکل خاصي ايجاد نخواهد شد و کودک شما کاملاً سالم است.

عوارض چاقي دوران کودکي
 

يکي از عوارض چاقي در دوران کودکي شکل گيري سلول هاي چربي از کودکي و بروز ناراحتي ها و حملات قلبي در دوران نوجواني و جواني و قبل از رسيدن به سي سالگي است که گاهي حتي به مرگ منجر مي شود. کودکان چاق معمولاً بدون آن که والدين مطلع باشند، مشکل فشارخون دارند. در نهايت پروفايل ليپيدي يا چربي خون، کلسترول و گيليسيريد خون اين کودکان بالاست و دور کمر بزرگي دارند. اين کودکان از نظر اجتماعي منزوي و گوشه گير هستند و هرچقدر بزرگ مي شوند و به سن دبستان، راهنمايي و دبيرستان مي رسند، از جمع بيشتر دور مي شوند و از نظر روانشناسي اين مساله کاملاً مشخص است که نسبت به ظاهر فيزيکي خود اعتماد به نفس ندارند.

آيا مي توان رشد قدي کودکان را افزايش داد؟
 

جواب اين سؤال مثبت است. به عنوان مثال در برخي کشورها مثل ژاپن که مردم آن از نظر ژنتيکي جثه هاي ظريف و قدهاي کوتاهي داشته اند، متخصصان با رژيم غذايي توانسته اند رشد قدي را چند سانتي متر افزايش دهند. به عبارت ساده تر، ما با استفاده از يک رژيم غذايي غني از مواد مغذي، حتي در کودکاني که پدر و مادر از نظر ژنيتيکي قد متوسط يا کوتاهي دارند، مي توانيم رشد قدي بيشتري داشته باشيم. نکته يي که بايد به آن توجه کنيم، اين است که نقش تغذيه در رشد قدي به قبل از دوران بلوغ باز مي گردد. به محض آن که نوجوان بالغ شد، ديگر با تغذيه نمي توان به رشد قدي او کمک کرد. به همين دليل توصيه مي شود قبل از رسيدن کودک به دوران بلوغ، مصرف مواد غذايي کلسيم دار که در شير، ماست از نوع کم چربي و به طور کلي در لبنيات موجود است، خانواه کلم شامل گل کلم، برگ کلم و...، دانه ي کنجد به دليل امگا3 بالا و کلسيم فراوان، مواد غذايي حاوي ويتامين A يا حاوي پيشتاز ويتامين A، بتاکاروتن که در هويج، انبه و خرما موجود است و منابع غني ويتامين c مثل مرکبات را افزايش دهيم و در نهايت مرتباً کنترل کنيم که کودک مان دچار فقر آهن نباشد، زيرا فقر آهن خود زمينه را براي اختلال در رشد قدي فراهم مي کند. معمولاً کودکاني که دچار کم خوني اند، هم وزن گيري خوبي ندارند و هم قدشان کوتاه مي ماند. غير از تغذيه آنچه بر رشد قدي کودکان تاثير مي گذارد، بک خواب آرام شبانه است. خيلي از بچه ها ممکن است بعد ازظهر دو ساعتي بخوابند، اما شب ها دير به خواب بروند و صبح زود بلند شوند. اين نوع خوابيدن ملاک نيست. خوابيدن در شب بايد در شرايطي باشد که هورمون ملاتونين يا هورمون خواب ترشح شود. بسيار مهم است که کودکان خواب آرام شبانه داشته باشند و در درجه دوم به اندازه کافي فعاليت کنند. در ضمن توصيه مي شود حتي الامکان يک ساعت قبل از خواب، کودک قندهاي ساده مثل شکر، شکلات، آب نبات، تافي و... مصرف نکند، چون قندهاي ساده در هورمون رشد اختلال ايجاد مي کنند و وقتي هورمون رشد به اندازه کافي ترشح نشود، رشد قدي تا حدي دچار اختلال مي شود.

تاثير چاقي بر رشد قدي
 

معمولاً ديده شده افراد چاقي که از کودکي چاق بوده اند، حتي اگر از نظر ژنتيکي قد بلند باشند، نسبتاً قدکوتاه اند و در مقايسه با همسن و سالان خود قد کوتاهي دارند. علت اين موضوع آن است که در بدن هورموني به نام لپتين از سلول هاي چرب بدن ترشح مي شود. هر چقدر تعداد سلول هاي چربي در بدن بيشتر باشد، ميزان ترشح هورمون لپتين بيشتر خواهد بود. يکي از فاکتورهاي کليدي در بلوغ دختران و پسران همين ترشح لپتين در بدن است. با شروع نوجواني، ما شاهد تجمع چربي در بدن هستيم. با تجمع چربي ترشح هورمون لپتين هم آغاز مي شود که خود اين هورمون بر هيپوتالاموس تاثير مي گذارد و سبب ترشح هورمون هاي ديگر مي شود. هم چنين تاثير آن بر هيپوفيز نيز سبب ترشح هورمون هاي جنسي شده و در نهايت بر اندام هاي تناسلي اثر مي گذارد و سبب ترشح هورمون هايي مثل استروژن و پروژسترون در دختران و تستوسترون در پسرها مي شود. در يک کودک چاق، به طور طبيعي هورمون لپتن ترشح مي شود و لپتن خود محرکي براي ترشح هورمون هاي جنسي شده و سبب بلوغ زودرس در کودکان مي شود که پيامدهاي اجتماعي زيادي را به دنبال دارد. هورمون هاي جنسي مي توانند بر صفحات رشد استخواني اثر کنند و زودتر از موعد، سبب بسته شدن رشد اين صفحات شوند. در نتيجه رشد قدي متوقف مي شود و فرد کوتاه قد مي ماند. در بزرگسالي، اين کودکان به افراد چاق و قد کوتاه تبديل مي شوند که هم چاقي و هم کوتاهي قد اعتماد به نفس آن ها را مي گيرد و سبب بروز مشکل در زندگي آنها مي شود.
منبع:نشريه 7 روز زندگي، شماره 105